M.Kemal'in düşmanı denize dökemcdiği D Y.Küçük diyor ki: "S.Adil anılarında şunları bildiriyor: 'l9.Tümen Kumandanlığından 25/26 Nisan gecesi Müstahkem Mevkie gelen bir telgrafta, düşmanın tamamen kıyıya atıldığı ve yalnız Arıburnu'nda kalan zayıf bir bölümün de 26 Nisan sabahı şafakla denize döküleceği haber veriliyordu. Bunda başarı elde edilmemekle beraber, birliklerimiz Conkbayırı-Kanlısırt hattında sağlam bir yere yerleşmiş oldular.' S.Adil böylece Kemal Beyin gerçekleşmemiş bir zafer için önceden telgraf çektiğini yazmış oluyor." (T.Ü. Tezler 5, s.89) Esat Paşa da bir emrinde aynı şeyi yazıyor: "Kuzey Grubu... yarın (19.5.1915) öğleden önce saat 03.30'da, baskın suretiyle düşmana şiddetle hücum ve işgal ettiği mevzileri ele geçirerek düşmanı denize dökecektir." (Arıburnu Muharebeleri Raporu, s. 138) Esat Paşa da, 'gerçekleşmemiş bir zafer için önceden telgraf çekmiş1 mi oluyor? 163 Tabii ki hayır! Çünkü her taarruz emrinde, birliklere bir hedef verilir de ondan böyle yazıyorlar. Taarruz, hedefine ulaşır ya da ulaşamaz, o başka bir şey. Y.Küçük, M.Kemal'in [yine Esat Paşanın anılarında yer alan] 'düşmanın denize döküldüğünü' bildiren bir raporuna daha değindikten sonra şöyle yazıyor: "Kemal'in bu son derece abartılı raporlarıyla ilgili olarak Esat anılarında, '19. ve 9.Tümenler bugün düşmanı denize dökmeyi başaramamışlarsa da ilerlemesini önlemişlerdir1 diye yazıyor; böylece Kemal Paşanın en yakın komutanı, çok tekrarlanan ve kendisini kahraman yapan bir iddiasını doğrulamıyor." (T.Ü. Tezler 5, s.90) 162) Kitabın yeni ve tam çevirisi Bozkurt adıyla çıktı, Çev. Gül Çağalı Güven, Arba Y., İstanbul, 1996. Çeviren, kitaptaki bazı yanlışları düzeltmeye çalışmış. Ama, kendi açısından haklı olarak, savaşlarla ilgili yanlışları, olduğu gibi bırakmış. Bu tür tartışmalı kitapların, tam bir edition critique olarak basılmasının gerekli olduğuna inanıyorum. Çünkü basılı ve hele yabancı imzalı yalanlar, bizde pek itibar görüyor ve kuşkuya düşülmeksizin bütünüyle benimseniyor. Kuva-yı Medya dergisinin 33. sayısında (25 Kasım 1996), Armstrong ve kitabı hakkında ilginç açıklamalar var. 163) Uman Paşanın aynı nitelikteki emirleri için, 2.Kitap, s.149,175,181 vb. 140 Doğrular: (1) Yalnız Arıburnu'nda değil, Seddülbahir'de de. düşmanı denize dökme, yazık ki mümkün olamamıştır. Dökebilseydik, zaten savaş sona ererdi.164 M.Kemal düşmanı denize döktüğü için değil, Arıburnu, Anafartalar ve Conkbayırı savaşlarının galibi olduğu için kahraman diye anılmaktadır. Hiçbir ciddi tarih kitabında M.Kemal'in düşmanı toptan denize döktüğüne ilişkin bir ifade görmedim. Y.Küçük nerede okumuş acaba? (2) M.Kemal'in, 'düşmanın denize döküldüğü' hakkında daha başka raporları da var. Besbelli ki ilk hatta savaşan komutanlar, kıyı şeridine sığınan Anzakla-rın paniğini, hatta bazılarının sandallara bindiklerini görüp durumu böyle bildiriyorlar. M.Kemal de ilk hattan gelen bu rapor ve mesajlar ile esirlerin verdikleri bilgileri ve kendi gözlemlerini 'denize' ya da 'sahile dökülme' diye üst komutanlığa ve öteki birliklerine duyurmuş. (A.Muharebesi Raporu, s.56) (3) Zaten bir ordunun, moloz yığını gibi denize süpürüldüğü ya da topuyla tüfeğiyle denize çekilerek toptan boğulduğu tarihte görülmemiştir; arkası denize yaslanan bir birlik, ya gemilere binip kaçar ya da teslim olur. Bilebildiğim kadarıyla 'denize dökme', askerî edebiyatta, denize kadar gerileyen bir düşmanın gemilere binip kaçtığını ya da bu durumun eşiğinde bulunduğunu anlatmak için kullanılan bir deyim. A.Moorehead'in ve R.R.James'in kitaplarında, Anzak Kolordusunun içine düştüğü durumu yansıtan sayfaları okuyanlar, olayı ateş perdesi arkasından izleyen ileri hat komutanlarının, bu tür değerlendirmelerini haksız bulmazlar. Çünkü Anzak birlikleri kaçmaya hazırlanıyorlardı. Ama yetkiliJerin, boşaltmanın güçlüğünü belirtmeleri üzerine, çaresiz, sığındıkları yerlere yapışıp kalmışlardır. (Hamilton, Gelibolu Günlüğü, s. 104 vd.; Moorehead, Çanakkale Geçilmez, s.195; R.R.James, Gelibolu Harekâtı, s.158,178; R.R.James'e göre, İngilizler 9 Mayısta bile hâlâ Arıburnu kesimini boşaltmayı görüşmekteydiler, s.254)165
(Vahdettin, M. Kemal Ve Milli Mücadele - Turgut Özakman alıntılanan kısımlar sayfasıyla yukarıda verilmiştir!)
