ATATÜRK "AHLAKSIZ BİR ARAP'IN DİNİ GÖRÜŞLERİN OLUŞAN İSLAM ARTIK ÖLMÜŞTÜR" DEDİĞİ İDDİASINA CEVAP
“Ahlaksız bir Arap’ın dini görüşlerinden oluşan İslam artık ölmüştür. Belki çöldeki göçebe kabilelerine müsait olmuş olabilir, fakat gelişmekte olan uygar bir ülke için değil” lafının Mustafa Kemal Atatürk’e ilişkin olduğuna dair bilginin tek deposu Harold Courtenay Armstrong’un Türkçemize “Bozkurt” olarak çevrilen, “Grey Wolf, Mustafa Kemal, An Intimate Study of a Dictator” isminde kitabıdır. H.C. Armstrong, kitabında aktardığı bilgilerin kaynağının Mustafa Kemal’in kendi ifadesi, belgesel veya sözel kaynaklar bulunduğunu, kullandığı tercüme kelimeleri seçerken inisiyatif kullandığını belirtmiştir. Halbuki, bu sözün Mustafa Kemal Atatürk tarafınca dile getirilmiş olduğuna dair kendi kitabı dışında herhangi bir malumat veya belge bulunmamaktadır. Türkiye’de askeri ateşe olarak sorumlu bulunan H. C. Armstrong’un Mustafa Kemal Atatürk ile müzakere yapmış olduğu öne sürülse de, bu lafı bizatihi kendisinden duymuş olabileceğine dair de bir delil bulunmamaktadır. Bu haliyle, yazarın Mustafa Kemal Atatürk’ün dediğini iddia etmiş olduğu sözlerin kendi kurgusal yorumunun eseri olduğu değerlendirilmektedir.
ahse mevzu lafı içeren paylaşımlarda sahipliği Mustafa Kemal Atatürk’e isnat edilen ifadeler için yayınlanan kaynak ise şu şekildedir: “Arba Yayınları, Bozkurt, Çeviren: Gül Çağlar Gülben, Mart 1997, 5. Baskı, Sayfa 170 (Orijinali: Grey Wolf, Mustafa Kemal, An Intimate Study of a Dictator, H.C. Armstrong, sayfa 241, 1934)”.
Harold C. Armstrong, Kurtuluş Savaşı döneminde İngiltere’nin Türkiye nezdinde askeri ateşesi olarak vazife meydana getiren bir İngiliz subayıdır. Armstrong, Birinci Dünya Savaşı sürerken 1916’da Kut’ül Ammare Kuşatması sonucunda tutsak alınarak tutuklanıp cezaevine konmuştur. Ancak, sonrasında kaçmayı başaran Mondros Mütarekesinin arkasından İngiliz Yüksek Komiserliğinde Askeri Ateşe Yardımcısı olarak İstanbul’da 1920 dönüş yapmıştır. 1923 senesinde İstanbul’dan ayrılan Armstrong, 1927 senesinde savaşın verdiği zararların tamiri için kurulan internasyonal komisyonda delege olarak İstanbul’a dönmüş ve 1928 kışında yeniden İstanbul’dan ayrılmıştır (Mustafa Yılmaz (1995). “Harold C. ARmstrong’un ‘Grey Wolf Mustafa Kemal An Intimate Study of a Dictator’ (Bozkurt – Mustafa Kemal) Kitabı Üzerine“, Mustafa Kemal Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 33, Cilt: XI, Kasım 1995, sf: 721-756)..
Harold C. Armstrong, “Turkey in Travail” isminde ilk kitabında İstiklâl Harbi sırasında verilen millî mücadeleyi aktarmıştır. Türkiye ile alakalı ikinci kitabı olan “Turkey and Syria Reborn” isminde kitabında ise daha saldırgan bir tonla Türkiye’yi ve Ankara’da kurulan diyeti eleştirmiştir. İki kitap arasındaki bu tasarruf farklılığının, Birinci Dünya Savaşı sırasında Armstrong’un Türkler tarafınca tutuklanarak harp tutsağı olarak cezaevine konulması olduğu değerlendirilmektedir (Mustafa Yılmaz, age).
Harold C. Armstrong’un Türkiye hakkında 3. kitabı ise Türkçemize “Bozkurt” olarak çevrilen, “Grey Wolf, Mustafa Kemal, An Intimate Study of a Dictator” (Bozkurt, Mustafa Kemal, Bir Diktatöre Dair Samimi İnceleme”) isminde 1932 senesinde yazıya döktüğü kitabıp olmuştur. Mustafa Kemal Atatürk’ün sağ olduğu dönemde kendi hakkındaki gösterilen azca sayıda biyografik eserden biri olduğu malum bahse mevzu kitabın içinde ne olduğu incelendiğinde Mustafa Kemal Atatürk hakkındaki pek meçhul ve doğruluğu sorgulanan hususlara yer verdiği, Mustafa Kemal Atatürk’ün diktatör bulunduğunu iddia etmiş olduğu anlaşılmaktadır.
Harold C. Armstrong’un kitabının 241. sayfasında Mustafa Kemal Atatürk’ün İslâm ve Hz. Muhammed hakkındaki hakaretvari ifadeler kullandığı iddia edilen laf ise (İngilizce versiyonda) şöyleki geçmektedir:
“Islam, this theology of an immoral Arab, is a dead thing.” Possible it might have suited tribes of nomads in the desert. It was no good for a uygar progressive State.
Bu satırlar Türkçemize şu şekildeki çevrilmektedir:
“Ahlaksız bir Arap’ın dini görüşlerinden oluşan İslam artık ölmüştür. Belki çöldeki göçebe kabilelerine müsait olmuş olabilir, fakat gelişmekte olan uygar bir ülke için değil”
Armstrong’un kitabının aslen Mustafa Kemal Atatürk’e izafe etmiş olduğu “Ahlaksız bir Arap’ın dini görüşlerinden oluşan İslam artık ölmüştür” (“Islam, this theology of an immoral Arab, is a dead thing“) sözünü tırnak içine almış olduğu, dolayısıyla bu sözün sahipliğini Mustafa Kemal Atatürk’e izafe etmiş olduğu; aktarılan sözün geriye kalan bölümü olan “Belki çöldeki göçebe kabilelerine müsait olmuş olabilir, fakat gelişmekte olan uygar bir ülke için değil” (“Possible it might have suited tribes of nomads in the desert. It was no good for a uygar progressive State“) bölümünü tırnak içinde sunmadığı; dolayısıyla bu bölümün kendi yorumu olduğu anlaşılmaktadır.
Gelelim esas meseleye: Bu sözlerin Mustafa Kemal Atatürk’e ilişkin olduğuna dair iddianın tek deposu Harold C. Armstrong’un bahse mevzu kitabıdır. Mustafa Kemal Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri derlemesi başta olmak suretiyle Mustafa Kemal Atatürk’ün vecizelerinin derlendiği öteki kaynaklarda, Nutuk’ta, Mustafa Kemal Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri‘nde de bu sözün izine rastlanılamamaktadır. Dönemin kaynaklarında Mustafa Kemal Atatürk’ün bu lafı dediğine dair bir tanıklık da yoktur.
Harold C. Armstrong, kitabında bu sözün yer almış olduğu alakalı sayfada veya kitabın öteki bölümlerinde Mustafa Kemal Atatürk’ün bu lafı söylemiş olabileceğine dair bilgiyi hangi kaynaktan edindiğini belirtmemiştir. Kitabına eklediği “yazar notu” bölümünde ise kaynağının Mustafa Kemal’in kendi ifadesi, belgesel veya sözel kaynaklar bulunduğunu, kullandığı tercüme kelimeleri seçerken inisiyatif kullandığını belirtmiştir. Halbuki, bu sözün Mustafa Kemal Atatürk tarafınca dile getirilmiş olduğuna dair kendi kitabı dışında herhangi bir malumat veya belge bulunmamaktadır. Bazı kaynaklarda H. C. Armstrong’un Türkiye’de görevliyken Mustafa Kemal Atatürk ile görüştüğü belirtilmiş olsa da, bu lafı bizatihi kendisinden duymuş olabileceğine dair bir delil bulunmamaktadır. Bu haliyle, yazarın Mustafa Kemal Atatürk’ün dediğini iddia etmiş olduğu sözlerin kendi yorumunun eseri olduğu değerlendirilebilir.
Kitabının giriş bölümündeki “yazar notu” bölümünde kaynaklarının sahihliğine ilişik şu yorumu yapmış olduğu görülmektedir:
“I have been repeatedly asked whether the conversations quoted verbatim in Grey Wolf are actual or fictional.
Every quotation and conversation quoted verbatim in my Grey Wolf – with the exception of two which are of very minor importance and for which the evidence is less assured – özgü been supplied Mustafa Kemal or obtained from documentary or verbal sources which have been severely tested and carefully weighed before their ceracity and value have been accepted.
Some latitute must naturally be allowed in the wording as nearly all are translations.”
Kitabın Türkçe çevirisinin giriş kısmındaki “yazar notu” bölümünde bu ifadeler şu şekildeki çevrilmiştir:
Bana Bozkurt’ta yer edinen diyalogların reel mi yoksa hayal ürünü mü olduğu sorusu onlarca kere soruldu.
Bozkurt’taki bütün alıntılar ve diyalogların -kanıtların fazlaca kati olmadığı ve fazla ehemmiyet taşımayan iki kural dışı dışında- her biri ya Mustafa Kemal’in kendi ifadesinden veya doğruluk ve değerlerinin titizlikle sınanıp dikkatle tartıldığı belgesel veya sözel kaynaklardan elde edilmiştir.
Doğaldır ki, bütün çevirilerde olduğu şeklinde, sözcüklerin seçiminde bir parça serbestiye başvurulması olağan sayılmalıdır.
Armstrong kitabında Mustafa Kemal Atatürk’ü mesajı olmayan bir peygambere benzetmiştir (sf: 195). Armstrong bilhassa, Mustafa Kemal Atatürk’ün reformları gerçekleştirirken izlediği şekilleri eleştirmiş ve Ankara’daki diyeti Mussolini’nin İtalyası şeklinde devrin en sert diktatörlüklerinden biri olarak nitelemiştir (sf: 194).
Mustafa Kemal Atatürk, Armstrong’un kitabının yer almış olduğu sene kitap içeriğine yönelik hazırladığı cevapları Sadi Borak’a dikte ettirerek Akşam Gazetesinde yayınlatmış olup, bu derleme Sadi Borak tarafınca 1955 senesinde “Armstrong’dan Bozkurt Mustafa Kemal ve İftiralara Cevap” adıyla kitaplaştırılmıştır.
Şüphesiz, bu yönde içeriğe haiz bir kitabın yayınlanması Mustafa Kemal Mustafa Kemal Atatürk ve resmi kurumlar tarafınca hoş karşılanmamıştır. Armstrong’un Bozkurt isminde kitabının Türkiye’ye girişi Mustafa Kemal Mustafa Kemal Atatürk tarafınca onaylanan 4 Aralık 1933 tarihindeki Bakanlar Kurulu Kararıyla yasaklanmıştı. Bahse mevzu kararnamede kullanılan anlatım şu şekildeydi:
“Almanya’nın Karlsruhe şehrinde çıkan Badische Presse gazetesinde H.G. Armstrong tarafınca tefrika halinde yazılarak Fransız, İngiliz ve Alman dilleriyle kitap halinde basılmış olan ‘Bozkurt – Mustafa Kemal’ isminde kitabın, zararı olan yazılar ihtiva etmesine binaen gerek bu dillerle basılmış ve gerekse başka dillerle basılacak olanlarının memlekete sokulmasının yasak edilmesi; Dahiliye Vekilliği’nin 28.11.933 tarih ve 10371 sayılı tezkeresi üstüne İcra Vekilleri Heyeti’nin 4.12.933 toplanışında kabul olunmuştur.”
Kitabı inceleyen Mustafa Kemal Atatürk’ün kitap içeriğini pek sakıncalı bulmadığı, birtakım eksiklerinin tamamlanarak Türkiye’de yayımlanabileceğini “Bunun ithalini men etmekle hükümet hataya düşmüş. Adamcağız yaptığımız sefahati noksan yazmış, bu eksiklerini ben ikmal edeyim de kitaba müsaade edilsin ve memlekette okunsun!” laflarıyla lâtife ederek dediği Bozkurt isminde kitabın kapağında öne sürülmektedir.
1951 senesinde Mustafa Kemal Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun’un çıkarılmasından sonrasında Türkçeye tercüme ihtimalinin düşmüş olduğu değerlendirilen kitap, tahmin edilebileceği suretiyle sansüre uğrayarak tartışmalı ve dayanaksız bölümler çıkartılarak Türkçeye çevrilerek yayımlanmıştır. Bahsi geçen kitaptaki birtakım bölümlerin Kadıköy 4. Sulh Ceza Mahkemesinin 31 Ocak 1997 tarih ve 1997/23 nolu kararıyla 5816 sayılı Mustafa Kemal Atatürk’ü Koruma Kanunu’na aykırı bulunarak sansürlendiği öne sürülmektedir.
İlaveten, Armstrong’un Mustafa Kemal Mustafa Kemal Atatürk’ün yaşam hikâyesine ilişik verdiği birçok malumat yanlış ve zamanı hatalarla dolu olduğu tespit edilmiştir (Mustafa Yılmaz (1995). “Harold C. ARmstrong’un ‘Grey Wolf Mustafa Kemal An Intimate Study of a Dictator’ (Bozkurt – Mustafa Kemal) Kitabı Üzerine“, Mustafa Kemal Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 33, Cilt: XI, Kasım 1995, sf: 721-756).
Kitabın içinde ne olduğu, bilhassa İngiliz diplomasisini Türkiye’nin ters tepki göstermesi ihtimali sebebiyle endişeye sevk etmiş olduğu ve Ankara’daki negatif tavrı yumuşatacak tedbirler katılımı öneri edilmiş olduğu anlaşılmaktadır. Ankara’dan James Morgan isminde konsolosun imzasıyla İngiliz Dışişleri Bakanlığı Doğu İşleri Şubesi’nden Helm isminde görevliye ilettiği bir yazıda Türk Dışişleri’nin ve resmi çevrelerin Armstrong’un kitabının İngiliz devletinin resmi görüşünü temsil eden bir kitap olduğuna inanmadıklarını belirttiği; kitabın oluşturduğu negatif havayı yumuşatmak için ileri gelen bir İngiliz’e Mustafa Kemal Mustafa Kemal Atatürk ile müzakere yaptırarak yapmış olduğu işlerin hakkıyla anlatılması ve takdir edilmesini yada tanınmış birine yazı yazdırılarak Bozkurt’ta yazılanların doğru olmadığını ortaya koymasını önerilmiş olduğu görülmektedir.
ATATÜRK BOZKURT İSİMLİ KİTABA 12 GÜN CEVAP VERMİŞTİR!
